Stadig fleire av oss bur i byar. Det legg press på areala, og FN åtvarar mot konsekvensane av rask og dårleg planlagt urbanisering: mangel på grøntareal, overbelasta infrastruktur og auka klimarisiko.
Blogginnlegg
Blogginnlegget er skrevet av
Dette blogginnlegget er skrive av masterstudent Oda Eriksen, under rettleiing av Harald Røstvik.
For barn betyr dette mindre tilgang til natur, opne rom og frie leikeareal. Når det ikkje finst skogholt eller eng i nærleiken, blir dei offentlege leikeplassane ekstra viktige. Men kor godt fungerer desse plassane eigentleg for leik?
Barn leikar fordi det er gøy – men leiken har også djupe utviklingsmessige verdiar: kognitiv utvikling, sosial læring, språk, meistring, sjølvtillit og kreativitet. Leiken er ein sentral del av barndommen, men kva skjer når leikemiljøa er så kjedelege at dei ikkje inspirerer til noko?
Mange norske byar og tettstader har rikeleg med leikeplassar. Problemet er ikkje mengda – det er kvaliteten som sviktar. Moderne leikeplassar ser ofte like ut: plastdekke, standardiserte apparat, lite variasjon og null overraskingar. Dei stimulerer verken nysgjerrigheit eller utforsking – og mange av dei står tomme store delar av tida.
Leiken kjem i mange former: sosial, fantasifull, undrande, prøvande. Men for å kunne leike slik, treng barn meir enn ein klatrestativ, ein sandkasse og ein fotballbane. Leikeplassane våre har vorte for sterile. Det manglar lause element, kupert terreng, buskar å gøyme seg i – alt det som gjer leik levande og universa dei skapar mangfaldige. Når vaksne sine behov for kontroll gjer at alt skal vere trygt og oversiktleg, mister barna moglegheita til å lære seg å takle risiko. Det er eit paradoks: Når vi skjermar barn frå all risiko, gjer vi dei meir sårbare. Dei får ikkje trena på å kjenne grenser, vurdere fare og utvikle mot og sjølvtillit.
Naturlege omgjevnader gir ofte dei rikaste leikemoglegheitene. Dei stimulerer sansane, legg til rette for allsidig rørsle og inviterer til kreativ utfalding. Det gjer ikkje vi nok av i den urbane samanhengen i dag. Vi treng ein ny måte å tenkje byplanlegging på. Ein der leik, barndom og natur blir sett som sjølvsagde delar av bylivet – ikkje som noko vi legg til på resttomta etter at alt anna er bygd. Leikeplassane må vere integrerte, levande byrom – med rom for variasjon, utforsking og ekte leik.
Forsking og faglitteratur peikar på ein del felles kriterium som kjenneteiknar gode leikemiljø. Desse bør vere rettesnora når vi planlegg for barn:
- Variasjon i romstorleik og utforming
- Samanhengande og fleksibel romstruktur
- Detaljrikdom og uregelmessigheit
- Rikt og variert materiale, inkludert lause element
- Naturlege element, vegetasjon og vatn
- Tilgjengeleg for ulike brukarar og aldersgrupper
- Fleksibelt og endringsdyktig miljø
- Moglegheit for påverking og medverknad
- Utfordrande og risikofylt leik
- Variert terreng og motorisk stimulans
- Sosiale soner og møteplassar
- Nærleik til natur og stimulering av sansar
Vi må tore å stille høgare krav til kva leik kan vere – og korleis byane våre kan støtte opp under ein rik barndom. Eit samfunn som tek leik på alvor, tek framtida på alvor.